(Nguyên văn báo cáo trong tiếng Anh)
Tổng quan
Báo cáo tổng hợp “Tài chính thích ứng với biến đổi khí hậu: Sự thật hay ngụy tạo?” được thực hiện bởi CARE Quốc tế phối hợp với các đối tác xã hội dân sự và nhóm nghiên cứu tại Ghana, Ethiopia, Uganda, Nepal, Philippines và Việt Nam. Báo cáo này phân tích và đánh giá các dòng tài chính khí hậu báo cáo bởi các nước phát triển, đồng thời đánh giá việc hỗ trợ người dân bị ảnh hưởng nhiều nhất bởi biến đổi khí hậu có thực sự hiệu quả. Trọng tâm nghiên cứu là tài chính thích ứng, tức nguồn tài chính giúp cộng đồng giảm thiểu tác động tiêu cực từ khí hậu.
Xuất phát từ cam kết của các quốc gia phát triển vào năm 2009 về việc huy động 100 tỷ USD mỗi năm từ năm 2020, trong đó một nửa dành cho thích ứng, nghiên cứu này đã triển khai tổng hợp tài liệu, đánh giá tại địa phương, phỏng vấn các bên liên quan và tham vấn cộng đồng. Tổng cộng, 112 dự án tại sáu quốc gia được đánh giá, thuộc danh mục tài chính thích ứng của mười nước tài trợ bao gồm Đức, Pháp, Nhật Bản và EU.
Phân tích cho thấy có sự phóng đại và thiếu nhất quán nghiêm trọng. Nhiều dự án được ghi nhận là “thích ứng” không có mục tiêu rõ ràng hoặc yếu tố thiết kế phù hợp để giảm thiểu rủi ro khí hậu. Các cộng đồng bị ảnh hưởng thường không được tham gia vào quá trình lập kế hoạch hoặc ra quyết định. Ngoài ra, nhiều khoản vay phát triển hoặc dự án hạ tầng được dán nhãn là thích ứng dù ít liên quan đến khí hậu.
Báo cáo kêu gọi tăng cường minh bạch, làm rõ khái niệm về tài chính thích ứng và nâng cao cơ chế giải trình. Nhấn mạnh tầm quan trọng của việc điều chỉnh nguồn lực theo nhu cầu địa phương, báo cáo khuyến nghị ưu tiên những nhóm dễ bị tổn thương nhất. Cuối cùng, nghiên cứu này đề xuất chuyển đổi từ việc “ghi sổ” tài chính sang hành động khí hậu thực chất, toàn diện và phù hợp với bối cảnh.
Các phát hiện chính
- Các quốc gia tài trợ đã phóng đại đáng kể số tiền thực tế dành cho tài chính thích ứng.
- 42% các dự án được đánh giá có mức độ liên quan thấp hoặc không liên quan đến thích ứng khí hậu.
- 10% dự án hoàn toàn không liên quan đến thích ứng nhưng vẫn được báo cáo là dự án thích ứng.
- Hầu hết tài chính thích ứng là các khoản vay, làm tăng gánh nặng trả nợ cho các nước dễ bị tổn thương.
- Nhiều dự án thiếu mục tiêu thích ứng rõ ràng hoặc không có đánh giá rủi ro khí hậu.
- Cộng đồng bị ảnh hưởng thường không được tham gia vào việc thiết kế hay triển khai dự án.
- Các nhóm yếu thế ít được chú trọng trong thiết kế can thiệp và kế hoạch hành động.
Khuyến nghị chính sách:
- Thiết lập tiêu chí rõ ràng cho việc xác định và phân loại tài chính thích ứng.
- Tăng tỷ lệ viện trợ không hoàn lại so với các khoản vay trong tài chính thích ứng.
- Đảm bảo tính minh bạch và đồng nhất trong phương pháp báo cáo của các nước tài trợ.
- Đặt người dân và nhu cầu địa phương vào trung tâm quá trình lập kế hoạch thích ứng.
- Ưu tiên hành động thực chất nhằm hỗ trợ những người bị ảnh hưởng nặng nề nhất bởi biến đổi khí hậu.
Năm 2009, các quốc gia phát triển đã cam kết hỗ trợ các hoạt động khí hậu tại các nước đang phát triển. Họ hứa sẽ huy động 100 tỷ USD vào năm 2020, trong đó một nửa dành cho việc giúp đỡ những người và cộng đồng bị ảnh hưởng nặng nề nhất bởi biến đổi khí hậu.
Để theo dõi việc thực hiện các cam kết này, các nước phát triển báo cáo số tiền chi tiêu cho tài chính khí hậu quốc tế lên UNFCCC và OECD.
CARE đã phân tích các số liệu và kết luận rõ ràng: các con số hiện tại về tài chính thích ứng bị thổi phồng quá mức.
Cùng với các tổ chức xã hội dân sự tại Ghana, Uganda, Ethiopia, Nepal, Việt Nam và Philippines, CARE đã đánh giá tính chính xác trong báo cáo của các nước tài trợ và xem xét liệu các khoản tài chính được ghi nhận có thực sự hỗ trợ cho các hoạt động thích ứng khí hậu hay không.
Ngoài ra, nghiên cứu còn phân tích liệu các dự án được tài trợ có phản ánh đúng ưu tiên của địa phương và tiếp cận hiệu quả các nhóm dân cư đang đối mặt với rủi ro cao nhất hay không. Đây là nghiên cứu theo dõi tài chính thích ứng toàn diện nhất từ trước đến nay.